การรักษาอาการคันในสุนัข
สิ่งแรกที่ควรทำคือพาสุนัขไปพบสัตวแพทย์
ยิ่งวินิจฉัยสาเหตุได้เร็ว สุนัขก็จะได้รับการรักษาตั้งแต่เนิ่นๆ
ทำให้รักษาหายได้ง่ายและรวดเร็ว
แต่ถ้าปล่อยให้อาการลุกลามหรือเป็นหนักแล้ว อาจจะต้องใช้ระยะเวลารักษานานและรักษาได้ยากขึ้นอีกด้วย
อาการคันของสุนัขจึงเป็นสิ่งที่เจ้าของไม่ควรละเลย เมื่อวงจรของการคันได้เริ่มต้นขึ้นแล้วจะทวีความรุนแรงมากขึ้นเรื่อยๆ จำเป็นต้องได้รับการตรวจวินิจฉัยจากสัตวแพทย์ เนื่องจากสาเหตุของอาการคันที่ซ่อนอยู่นั้นอาจรุนแรงถึงขั้นมะเร็งผิวหนังที่เป็นอันตรายถึงชีวิตก็เป็นได้
หาสาเหตุของอาการคันได้
ที่สำคัญเลยคือเจ้าของไม่ควรทดลองรักษาหรือซื้อยามาป้อนสุนัขด้วยตนเอง เนื่องจากการรักษาผิดวิธีอาจนำไปสู่อาการที่รุนแรงขึ้นกว่าเดิมได้ ดังนั้นจึงควรปรึกษาและรับฟังคำแนะนำจากสัตวแพทย์เกี่ยวกับข้อดีและข้อจำกัดของยาที่เลือกใช้
ถึงข้อดีและข้อควรระวังในการใช้ยา
เมื่อสุนัขได้รับยารักษาอาการคัน มักจะเห็นผลได้อย่างรวดเร็ว แต่ผลข้างเคียงจากยาดังกล่าวก็มีอยู่มากเช่นกัน ดังนั้นเจ้าของควรรับทราบถึงอาการผิดปกติที่อาจเกิดขึ้นได้หลังจากได้รับยา เพื่อแยกแยะออกจากอาการผิดปกติของตัวสุนัขเอง
กลุ่มยาที่ใช้ในการรักษาอาการคัน
ที่เกิดจากโรคภูมิแพ้ในสุนัข
กลุ่มยาที่ใช้ในการรักษาอาการคัน
ที่เกิดจากโรคภูมิแพ้ในสุนัข
(*ยาต้องได้รับการสั่งจ่ายโดยสัตวแพทย์เท่านั้น)
ยากลุ่มสเตียรอยด์
เป็นยาที่มีโครงสร้างคล้ายฮอร์โมน Adrenocortical ในร่างกายสุนัข ดังนี้
การออกฤทธิ์
สเตียรอยด์ชนิดกิน
รูปแบบเม็ด
ข้อดี
ได้ผลเร็ว ราคาไม่แพง
ข้อควรระวัง
ก่อให้เกิดผลข้างเคียง
จากยาได้ง่ายแม้จะได้รับในช่วงเวลาสั้นๆ
ยากลุ่มสเตียรอยด์ชนิดกินที่รู้จักกันส่วนมากคือ prednisolone หรือ methylprednisolone เป็นยาที่ออกฤทธิ์ระงับอาการคันได้อย่างรวดเร็ว จึงเป็นที่นิยมใช้มาอย่างยาวนาน อย่างไรก็ตามการได้รับยากลุ่มนี้ติดต่อกันนานๆ มักก่อให้เกิดผลข้างเคียงต่ออวัยวะต่างๆ เช่น ตับ ต่อมหมวกไต ผิวหนัง กล้ามเนื้อ ฯลฯ หรือมีอาการผิดปกติ เช่น กินน้ำมากและปัสสาวะบ่อยกว่าปกติ อยากอาหาร น้ำหนักเพิ่ม ค่าเอนไซม์ตับในกระแสเลือดเพิ่มสูงขึ้น ระบบภูมิคุ้มกันทำงานน้อยลง เป็นต้น
สเตียรอยด์ชนิดกิน รูปแบบเม็ด
ข้อดี ได้ผลเร็ว ราคาไม่แพง ข้อควรระวัง ก่อให้เกิดผลข้างเคียงจากยาได้ง่ายแม้จะได้รับในช่วงเวลาสั้นๆยากลุ่มสเตียรอยด์ชนิดกินที่รู้จักกันส่วนมากคือ prednisolone หรือ methylprednisolone เป็นยาที่ออกฤทธิ์ระงับอาการคันได้อย่างรวดเร็ว จึงเป็นที่นิยมใช้มาอย่างยาวนาน อย่างไรก็ตามการได้รับยากลุ่มนี้ติดต่อกันนานๆ มักก่อให้เกิดผลข้างเคียงต่ออวัยวะต่างๆ เช่น ตับ ต่อมหมวกไต ผิวหนัง กล้ามเนื้อ ฯลฯ หรือมีอาการผิดปกติ เช่น กินน้ำมากและปัสสาวะบ่อยกว่าปกติ อยากอาหาร น้ำหนักเพิ่ม ค่าเอนไซม์ตับในกระแสเลือดเพิ่มสูงขึ้น ระบบภูมิคุ้มกันทำงานน้อยลง เป็นต้น
สเตียรอยด์ชนิดใช้ภายนอก
รูปแบบทา/สเปรย์พ่น
ข้อดี
ปลอดภัยกว่าการใช้ยาชนิดกิน
ข้อควรระวัง
ไม่เหมาะในการใช้รักษาระยะยาว
ยากลุ่มสเตียรอยด์ชนิดใช้ภายนอกเป็นที่นิยมในทางการแพทย์ของคนเพื่อรักษาอาการภูมิแพ้ผิวหนัง แต่สำหรับในสุนัขที่มีขนยาวปกคลุมมากกว่ามนุษย์ การใช้ยาแต้มที่มีความหนืดมากจึงใช้ค่อนข้างยาก อย่างไรก็ตามเมื่อไม่นานมานี้ประเทศญี่ปุ่นมีการพัฒนายากลุ่มสเตียรอยด์ออกมาในรูปแบบของสเปรย์พ่นที่เหมาะสมต่อการใช้งานในสุนัขสามารถออกฤทธิ์ได้อย่างตรงจุดและปลอดภัยกว่าการให้ยากิน แต่การใช้ยารูปแบบสเปรย์เป็นระยะเวลานานๆก็อาจทำให้เกิดผลค้างเคียงต่อผิวหนังบริเวณนั้นได้เช่นกัน คือ ผิวหนังจะบางลงและเกิดรังแคที่เรียกว่า “steroid dermatosis”
สเตียรอยด์ชนิดใช้ภายนอก
รูปแบบทา/สเปรย์พ่น
ข้อดี
ปลอดภัยกว่าการใช้ยาชนิดกิน
ข้อควรระวัง
ก่อให้เกิดผลข้างเคียง
ไม่เหมาะในการใช้รักษาระยะยาว
ยากลุ่มสเตียรอยด์ชนิดใช้ภายนอกเป็นที่นิยมในทางการแพทย์ของคนเพื่อรักษาอาการภูมิแพ้ผิวหนัง แต่สำหรับในสุนัขที่มีขนยาวปกคลุมมากกว่ามนุษย์ การใช้ยาแต้มที่มีความหนืดมากจึงใช้ค่อนข้างยาก อย่างไรก็ตามเมื่อไม่นานมานี้ประเทศญี่ปุ่นมีการพัฒนายากลุ่มสเตียรอยด์ออกมาในรูปแบบของสเปรย์พ่นที่เหมาะสมต่อการใช้งานในสุนัขสามารถออกฤทธิ์ได้อย่างตรงจุดและปลอดภัยกว่าการให้ยากิน แต่การใช้ยารูปแบบสเปรย์เป็นระยะเวลานานๆก็อาจทำให้เกิดผลค้างเคียงต่อผิวหนังบริเวณนั้นได้เช่นกัน คือ ผิวหนังจะบางลงและเกิดรังแคที่เรียกว่า “steroid dermatosis”
ผลข้างเคียงของการทานยาสเตียรอยด์
ที่มีต่ออวัยวะภายในร่างกาย
ตัวอย่างของผลข้างเคียงของการทานยาสเตียรอยด์
ระบบประสาทส่วนกลาง
ตับ
ต่อมหมวกไต
ไต
• ปัสสาวะมาก
ตับอ่อน
ผิวหนัง ขน
กล้ามเนื้อ
• ความแข็งแรงลดลง
ระบบไหลเวียน
• ภาวะคั่งน้ํา
ต่อมน้ำเหลือง
อาการข้างเคียงที่พบได้บ่อย
จากการใช้ยากลุ่มสเตียรอยด์
เจ้าของจะต้องหมั่นสังเกตอาการที่เปลี่ยนแปลงไปเหล่านี้ด้วย
เพื่อที่จะได้รีบพาน้องหมาไปพบสัตวแพทย์ได้ทันท่วงที
กินน้ำเยอะ
สุนัขจะกินน้ำในปริมาณที่มากขึ้นหรือบ่อยขึ้นในแต่ละวัน
ปัสสาวะเยอะ
เป็นผลเนื่องมาจากการที่สุนัขกินน้ำเยอะ จึงทำให้สุนัขมีการปัสสาวะที่ถี่มากขึ้นหรือปริมาณมากขึ้นในแต่ละวัน
กินอาหารเยอะ
สุนัขจะมีความอยากอาหารเพิ่มมากขึ้นและมักจะตามมาด้วยพฤติกรรม การแอบขโมยของกินหรือขออาหารจากเจ้าของบ่อยๆ น้ำหนักของสุนัขก็มักจะเพิ่มขึ้นตามมาด้วย
มีความเครียด
และความกังวล
สุนัขบางตัวอาจมีพฤติกรรมที่เปลี่ยนแปลงไป เกิดจากความเครียดหรือวิตกกังวล ที่เกิดขึ้นหลังจากได้รับยาสเตียรอยด์
กินน้ำเยอะ
สุนัขจะกินน้ำในปริมาณที่มากขึ้นหรือบ่อยขึ้นในแต่ละวัน
ปัสสาวะเยอะ
เป็นผลเนื่องมาจากการที่สุนัขกินน้ำเยอะ จึงทำให้สุนัขมีการปัสสาวะที่ถี่มากขึ้นหรือปริมาณมากขึ้นในแต่ละวัน
กินอาหารเยอะ
สุนัขจะมีความอยากอาหารเพิ่มมากขึ้นและมักจะตามมาด้วยพฤติกรรม การแอบขโมยของกินหรือขออาหารจากเจ้าของบ่อยๆ น้ำหนักของสุนัขก็มักจะเพิ่มขึ้นตามมาด้วย
มีความเครียด
และความกังวล
สุนัขบางตัวอาจมีพฤติกรรมที่เปลี่ยนแปลงไป เกิดจากความเครียดหรือวิตกกังวล ที่เกิดขึ้นหลังจากได้รับยาสเตียรอยด์
แม้ว่ายากลุ่มสเตียรอยด์จะให้ผลดีในการรักษาและราคาไม่แพงแต่ก็ยังคงมีผลข้างเคียงที่ค่อนข้างอันตราย
ดังนั้นยาชนิดใหม่ที่มีผลข้างเคียงน้อยจึงเริ่มเข้ามามีบทบาทในการรักษาอาการคัน ซึ่งมีดังต่อไปนี้
*การเลือกใช้ยาชนิดใดก็ตาม ขึ้นกับดุลพินิจของสัตวแพทย์ อาการและสภาพร่างกายของสัตว์
จัดเป็นยาในกลุ่ม Janus kinase inhibitor สามารถควบคุมอาการคันได้รวดเร็วตั้งแต่ 4 ชั่วโมงหลังได้รับยาสามารถใช้รักษาระยะยาวได้ มีความปลอดภัยสูง ปัจจุบันมีการใช้อย่างแพร่หลายในสหภาพยุโรป สหรัฐอเมริกา ญี่ปุ่นและจัดอยู่ในข้อแนะนำสำหรับการรักษาโรคภูมิแพ้ผิวหนังในสุนัข (guidelines for treatment of canine atopicdermatitis) ผลข้างเคียงที่อาจพบได้คืออาการอาเจียนและท้องเสียแต่ไม่รุนแรงมากนัก สามารถใช้รักษาได้ทั้งอาการคันจากภาวะภูมิแพ้ผิวหนัง แพ้น้ำลายหมัด อาการคันจากโรคไรขี้เรื้อนแห้ง ฯลฯ
เป็นยาชีววัตถุในกลุ่มโปรตีนพวก monoclonal antibodies(mAbs) ถูกพัฒนาขึ้นมาเพื่อต้านสารที่หลั่งในร่างกาย (cytokine) ซึ่งเป็นสาเหตุหลักที่ทำให้เกิดอาการคันในสุนัขที่เป็นโรคภูมิแพ้ได้อย่างเฉพาะเจาะจง
ยากลุ่มอื่นๆ
กลุ่ม cyclosporine
รูปแบบยาเม็ดแคปซูล
ข้อดี
ได้ผลดีกับโรคภูมิแพ้ผิวหนัง (atopic dermatitis)
ข้อควรระวัง
ใช้เวลานานกว่าจะออกฤทธิ์ และมีแนวโน้มก่อให้เกิดอาการอาเจียน และกดภูมิคุ้มกัน
จัดเป็นยากดภูมิคุ้มกันชนิดหนึ่งจึงเหมาะกับการรักษาโรคภูมิคุ้มกันทำลายตัวเอง (autoimmune diseases) ใช้ได้ผลดีกับโรคภูมิแพ้ผิวหนัง (atopic dermatitis) และไม่ส่งผลกระทบต่อต่อมหมวกไตแม้ใช้ต่อเนื่องเป็นระยะเวลานานก็ตาม แต่อาจต้องใช้ระยะเวลากว่า 1 เดือน จึงจะเห็นผลลดอาการคันรวมทั้งอาจทำให้เกิดอาการอาเจียนและท้องเสียได้
กลุ่ม cyclosporine รูปแบบยาเม็ดแคปซูล
ข้อดี ได้ผลดีกับโรคภูมิแพ้ผิวหนัง (atopic dermatitis) ข้อควรระวัง ใช้เวลานานกว่าจะออกฤทธิ์ และมีแนวโน้มก่อให้เกิดอาการอาเจียน และกดภูมิคุ้มกันจัดเป็นยากดภูมิคุ้มกันชนิดหนึ่งจึงเหมาะกับการรักษาโรคภูมิคุ้มกันทำลายตัวเอง (autoimmune diseases) ใช้ได้ผลดีกับโรคภูมิแพ้ผิวหนัง (atopic dermatitis) และไม่ส่งผลกระทบต่อต่อมหมวกไตแม้ใช้ต่อเนื่องเป็นระยะเวลานานก็ตาม แต่อาจต้องใช้ระยะเวลากว่า 1 เดือน จึงจะเห็นผลลดอาการคันรวมทั้งอาจทำให้เกิดอาการอาเจียนและท้องเสียได้
กลุ่ม interferon gamma
สำหรับสุนัขรูปแบบยาฉีด
ข้อดี
ผลข้างเคียงค่อนข้างน้อย
ข้อควรระวัง
ใช้เวลานานกว่าจะออกฤทธิ์
ได้ผลดีกับโรคภูมิแพ้ผิวหนัง (atopic dermatitis) ผลข้างเคียงค่อนข้างน้อยมีความปลอดภัยสูง แต่ใช้เวลานานกว่าจะออกฤทธิ์เนื่องจากเป็นยาฉีดเข้าชั้นใต้ผิวหนัง
กลุ่ม interferon gamma สำหรับสุนัข รูปแบบยาฉีด
ข้อดี ผลข้างเคียงค่อนข้างน้อย ข้อควรระวัง ใช้เวลานานกว่าจะออกฤทธิ์ได้ผลดีกับโรคภูมิแพ้ผิวหนัง (atopic dermatitis) ผลข้างเคียงค่อนข้างน้อยมีความปลอดภัยสูง แต่ใช้เวลานานกว่าจะออกฤทธิ์เนื่องจากเป็นยาฉีดเข้าชั้นใต้ผิวหนัง
แชมพูยา สำหรับสุนัข
ข้อดี
ช่วยทำความสะอาดและบำรุงผิวหนัง
ข้อควรระวัง
ใช้เวลานานกว่าจะเห็นผลในการลดอาการคัน
แนะนำในสุนัขที่เป็นโรคภูมิแพ้ผิวหนัง (atopic dermatitis) เนื่องจากการทำความสะอาดผิวหนังจะช่วยลดปริมาณเชื้อโรคที่ก่อให้เกิดอาการแพ้ได้ อย่างไรก็ตามควรปรึกษาสัตวแพทย์ในการเลือกชนิดแชมพูให้เหมาะสมกับสุนัข เช่น สุนัขผิวแห้งควรใช้แชมพูที่เพิ่มความชุ่มชื้นให้ผิว สุนัขที่มีภาวะภูมิคุ้มกันต่ำควรเลือกแชมพูที่มีส่วนผสมของยาปฏิชีวนะ เป็นต้น
แชมพูยา สำหรับสุนัข
ข้อดี ช่วยทำความสะอาดและบำรุงผิวหนัง ข้อควรระวัง ใช้เวลานานกว่าจะเห็นผลในการลดอาการคันแนะนำในสุนัขที่เป็นโรคภูมิแพ้ผิวหนัง (atopic dermatitis) เนื่องจากการทำความสะอาดผิวหนังจะช่วยลดปริมาณเชื้อโรคที่ก่อให้เกิดอาการแพ้ได้ อย่างไรก็ตามควรปรึกษาสัตวแพทย์ในการเลือกชนิดแชมพูให้เหมาะสมกับสุนัข เช่น สุนัขผิวแห้งควรใช้แชมพูที่เพิ่มความชุ่มชื้นให้ผิว สุนัขที่มีภาวะภูมิคุ้มกันต่ำควรเลือกแชมพูที่มีส่วนผสมของยาปฏิชีวนะ เป็นต้น